Slapen met kinderen in huis… Ik weet niet hoe het bij jou zit, maar bij ons was (en is) het zelden een vanzelfsprekendheid. Met drie kinderen van nu 5, 7 en 8 jaar heb ik inmiddels een compleet slapencurriculum doorlopen. Van nachtelijke flesjes tot monsters onder het bed, bedplassen, overgeven en clowns achter de deur: we hebben het allemaal gehad.
Bed verschonen midden in de nacht
Ik weet hoe het is om om 3 uur ‘s nachts in een halfslaperige waas een bed te verschonen (al probeer ik, als het even kan, eronderuit te komen door het aan mijn betere wederhelft over te laten). Ik weet ook hoe het voelt als je voor de vijfde keer naar dezelfde slaapkamer wandelt om te horen: “Ik kan niet slapen.” Je bent niet de enige. Alle ouders maken dit mee, en hoe frustrerend het ook is, het wordt beter. Of toch niet? Verandert het alleen maar?
Fase 1: De newborn-nachten (Huilen, flesjes en nachtelijke luiers)
De eerste maanden met een baby? Tja, dat is meestal gewoon overleven. Je weet dat het eraan komt, maar niets kan je echt voorbereiden op hoe het voelt om om de twee uur wakker te worden (als je geluk hebt). Misschien ben je wel de hele nacht op om een ontroostbaar hummeltje in slaap te wiegen. Of je bent uren bezig met voeding geven. Pasgeborenen hebben geen idee van dag en nacht. Voor hen is elk moment een goed moment voor een flesje, een volle luier of een partijtje janken.
Ik herinner me de nachten. Vooral de kruikjes herinner ik me goed. Wij hadden een taakverdeling: mijn partner deed de voeding terwijl ik de kruikjes en andere dingen regelde.
In die eerste fase ontkom je er niet aan. Om de paar uur wakker worden. Je baby wil eten, aandacht, of gewoon even checken of je er nog bent. Die kleine longen kunnen aardig wat geluid produceren. Veel gehuil. Dat betekent overigens niet dat je iets fout doet. Baby’s huilen omdat ze dat kunnen en omdat ze je zo vertellen dat ze iets nodig hebben.
Na een paar nachten voel je je een zombie. Je doet wat nodig is, maar je hebt geen idee meer welke dag het is, laat staan welk tijdstip.
Wat kun je doen?
Het kan wel helpen dit samen te verdelen. Werk in shifts. Doe bijvoorbeeld zelf de late avond tot vroeg in de nacht, en laat je vrouw het ochtendgedeelte pakken. Zo krijg je allebei slaap en kun jij in elk geval voor je moet werken nog wat slapen.
Nap wanneer je kunt. En ja, dat geldt ook voor jou. Als de baby overdag slaapt, kruip jij ook onder een deken. Laat die vaatwasser maar even voor wat het is. Daar is de kraamhulp ook voor.
Fase 2: De peuter-rebellen (ze willen niet naar bed en komen steeds terug)
Net als je denkt dat je het slaapritme onder controle hebt, ontdek je de peuterfase. Da’s echt een categorie apart. Ze lijken ineens te beseffen dat ze niet moeten blijven liggen en dat ze uit bed kunnen komen. Bedtijd verandert in een avondvullend programma van smoesjes, onderhandelingen en veel te vaak “ik ben niet moe!”.
Bij onze middelste was dit een hoogtepunt. Het record? Dertig keer uit bed komen op één avond. Dertig keer! “Papa, ik moet plassen.” “Ik wil nog een boekje.” “Ik zie een schaduw!” Het was een soort peuter-cabaret, maar dan zonder pauze. Tijd voor jezelf is ineens een onvindbare schat.
Een peuter die overal is behalve in bed. Je legt ze neer, je loopt weg en vijf minuten later staan ze in hun pyjama naast je. Herhaal dit tot je moe wordt van jezelf.
Steeds dezelfde discussie over waarom slapen belangrijk is. Spoiler: peuters geven geen ene moer om slaap. Jij kunt nog zo zen proberen uit te leggen dat slapen goed is voor hun groei, maar hun antwoord blijft: “Ik ben niet moe.”
Jouw avondtijd verdwijnt in het eindeloze terugbrengen van je kind naar bed. Het moment waarop jij eindelijk even wilt zitten, gaat op aan gesprekken over knuffels die kwijt zijn of monsters die je moet controleren.
Wat kun je doen?
Wees consequent, hoe moeilijk ook. Bij ons duurde het een paar avonden, maar uiteindelijk snapten ze dat nee echt nee betekent. Het is verleidelijk om toe te geven, maar als je dat doet, hebben ze je direct door.
Maak bedtijd leuk. Wat voor ons werkte, was een vast ritueel. Eerst tandenpoetsen, daarna een boekje en dan ernaast gaan liggen. Het kost veel tijd, maar werkt wel. Accepteer dat het tijd kost, dat scheelt een stuk.
Of geef een beloning voor het in bed blijven. Gebruik bijvoorbeeld een stickerkaart: elke nacht dat ze netjes blijven liggen, krijgen ze een sticker. En een volle kaart is een cadeautje. Het is omkopen, maar ja, soms breekt nood wet…
Fase 3: De ongelukjes (In bed plassen)
Net als je denkt dat je eindelijk een beetje normaal kunt slapen, begint de volgende fase: bedplassen. Overdag zindelijk? Helemaal top! Maar ’s nachts… dat is een ander verhaal. Het begint meestal met een zacht stemmetje naast je bed om 3 uur ’s nachts: “Papa, ik heb in bed geplast.” En voor je het weet, sta je in je pyjama het bed van je kind te verschonen terwijl je half slapend tegen de muur leunt.
Je pakt de jackpot als 2 of 3 kinderen dit tegelijk in 1 nacht presteren. Het kan hoor!
Veel was. Lakens, pyjama’s, en die knuffel die ze niet konden missen en die nu doorweekt is. Het voelt soms alsof je een fulltime wasserette runt (vooral voor mijn vrouw dan).
Frustratie bij je kind. Het is belangrijk om te onthouden dat ze hier zelf ook niet blij van worden. Ze schamen zich vaak. Zorg dus dat je ze gerust stelt: kan gebeuren!
Wat je wel kunt ontwikkelen is een ongekend talent in bedden verschonen. Je leert in recordtempo hoe je een bed verschoont zonder al te veel herrie te maken (want je wilt natuurlijk niet dat iedereen wakker wordt).
Wat kun je doen?
Gebruik een matrasbeschermer en houd extra lakens bij de hand. Een waterdichte hoes op het matras is echt je redding. En zorg dat je een setje schone lakens en pyjama’s klaar hebt liggen. Hoe minder je hoeft te zoeken, hoe sneller je weer naar bed kunt.
Beperk drinken voor het slapengaan, maar maak er geen groot ding van. Laat ze gerust wat drinken als ze dorst hebben, maar leer ze dat een hele beker water misschien niet zo handig is vlak voor het slapen.
Blijf geduldig en moedig je kind aan. Bedplassen is niet iets wat ze expres doen. Het hoort erbij en gaat vaak vanzelf over. Laat ze weten dat het oké is en dat ze zich geen zorgen hoeven te maken.
Fase 4: De angstige slapers (Bang om te slapen)
Goed, bedplassen overleefd? Net als je denkt dat je nachten eindelijk rustig zijn, begint de volgende uitdaging: angst voor het slapen. Ineens is het bedtijdritueel niet meer simpelweg tandenpoetsen, een boekje lezen en knuffels geven. Nee, nu draait het om monsters, schaduwen en mysterieuze geluiden die echt van onder het bed komen. Of een clown achter de deur. Misschien heb je per ongeluk een filmpje op je telefoon gekeken met een kind in de buurt en hebben ze nu een constante reflex om overal heksen in te zien.
Misschien begint deze fase met een eenvoudige vraag: “Papa, kun je even in mijn kast kijken?” Natuurlijk doe je dat. Maar voordat je het weet, sta je elke avond met een zaklamp onder het bed en in de kast te schijnen alsof je op monstersafari bent. En dat blijft echt niet bij één keer.
Lange avonden vol vragen als “Blijf je bij me?” en “Doe het licht aan.” Het gaat niet alleen om monsters – soms kan een simpele schaduw van een boom genoeg zijn om de boel op stelten te zetten. Constant heen en weer lopen tussen slaapkamer en bank. Je denkt net dat ze slapen, en dan hoor je ineens weer voetstapjes op de gang. Als een soort mini-spook staat je kind naast je: “Ik kan niet slapen.”
Dagelijks onderhandelen over hoe je hun angsten wegneemt. “Als ik een lampje aan mag, blijf jij dan in de gang?” Je wordt een soort diplomaat die probeert iedereen tevreden te houden.
Wat kun je doen?
Geef ze een nachtlichtje of een speciale knuffel om zich veilig te voelen. Bij ons werkte een klein lampje met een zachte gloed en een muziekje erbij.
Neem hun angsten serieus, maar blijf rustig en nuchter. Lach ze niet uit en zeg niet dat ze zich aanstellen. Vertel in plaats daarvan dat jij begrijpt dat ze bang zijn, maar dat het echt veilig is.
Maak een vast ritueel. Wat voor ons werkte: een rustig boekje lezen (iets vrolijks, niets met heksen of geesten!) en een paar minuten samen kletsen. En dan: wederom ernaast liggen, hoe lang het ook duurt….
Fase 5: De vroege vogels (Te vroeg wakker worden)
Net als je denkt dat je eindelijk die rustige nachten hebt gewonnen, begint een nieuwe uitdaging: vroege vogels. Ze slapen heerlijk de nacht door, maar staan vervolgens om 5 uur fris en fruitig naast je bed met een enthousiast “Ik ben wakker!” En jij? Jij bent op dat moment nog niet eens in de buurt van wakker.
Een kind dat veel te vroeg naast je bed staat. En het gaat niet alleen om wakker zijn – ze willen áctie. Spelen, praten, ontbijt, noem maar op. Jouw energielevel daalt met de minuut. Hoe vaak je ook zegt: “Ga maar nog even liggen”, je weet diep vanbinnen dat je dit gevecht al hebt verloren.
De uitdaging is om ze in bed te houden tot een fatsoenlijk tijdstip. Spoiler: dit is lastig, maar niet onmogelijk. Met de juiste trucs kun je ze leren dat 7 uur de grens is (of 6 uur, als je realistisch bent).
Wat kun je doen?
Gebruik een slaaptrainer-klok. Zo’n klok die met een zonnetje laat zien wanneer ze uit bed mogen. “Kijk maar, het maanlicht is er nog, dus je moet nog even blijven liggen.” Het duurt even voordat ze het door hebben, maar het werkt uiteindelijk.
Moedig stille activiteiten aan. Laat ze een stapel boekjes of een puzzel naast hun bed leggen. Voer regels in: je mag spelen, maar niet naar ons toe komen voor 7 uur. En ja, soms werkt dat verrassend goed.
Ga zelf vroeg naar bed. Als je merkt dat deze fase langer aanhoudt, kun je beter accepteren dat jij ook een vroege vogel moet worden. Niet ideaal, maar soms moet je gewoon meebewegen.
Het einde in zicht?
Als ik één ding heb geleerd in al die jaren met drie kinderen, is het dit: elke slaapfase gaat voorbij. En tegelijk komt er ook nooit een einde aan. Slapen ze een beetje uit, komt er weer één elke avond met angsten de trap af.
Het is ook iets waar we ons als ouders maar gewoon bij neer moeten leggen. Het eerste wat sneuvelt in het vaderschap is een goede nacht slaap.
Heb jij nog tips of hilarische verhalen over slapen met kinderen? Deel ze hieronder – wie weet inspireer je een andere ouder die op het punt staat om voor de derde keer naar de slaapkamer te lopen.
